|
Paul von Hindenburg / biografii ciąg dalszy /
(02.10.1847 - 02.08.1934)
Prezydent Niemiec : 26.04.1925 - 08.08.1934 Po klęsce militarnej i upadku monarchii Hohenzollernów, w Niemczech 9.11.1918 roku proklamowano republikę. Na czele państwa stanęła złożona z przedstawicieli partii socjalistycznych Rada Pełnomocników Ludowych, która przy pomocy wojska przystąpiła do tłumienia ruchu rewolucyjnego. Wybory 19.01.1919 roku przyniosły sukces socjalistom, demokratom i partii Centrum. Obradujące w Weimarze Zgromadzenie Narodowe wybrało 11.02.1919 roku Friedricha Eberta na prezydenta Rzeszy Niemieckiej, 13.02 ukonstytuował się rząd kanclerza Scheidemanna, co zapoczątkowało istnienie Republiki Weimarskiej. Fala rewolucyjna utrzymywała się jeszcze przez pewien czas, jednak Freikorpsy i wojsko pacyfikowały kolejne rejony Niemiec. W lutym ciężkie walki toczyły się w Zagłębiu Ruhry, 7.04 powstała Bawarska Republika Rad, którą wkrótce rozgromiono. Ostatecznie wystąpienia rewolucyjne stłumiono ok. poł. 1919 roku. |
||
Ratyfikowano wersalski traktat pokojowy, który prócz rewindykacji terytorialnych uznał odpowiedzialność Niemiec za wywołanie wojny, wprowadził ograniczenie liczbowe armii, zakaz zbrojeń i obowiązek spłaty olbrzymich odszkodowań wojennych.
31.07 uchwalono konstytucję. Pierwsze lata Republiki Weimarskiej, ponoszącej gospodarcze i finansowe skutki wojny, ogarniętej kryzysem gospodarczym (hiperinflacja), charakteryzowały się niepokojami i powstaniami organizowanymi przez lewicę (m.in. 1921 i 1923
w Hamburgu, 1923 w Saksonii i Turyngii) oraz skrajnie prawicową agitacją przeciw republice, (m.in. ukonstytuowaniem się 1920 roku NSDAP pod kierownictwem A. Hitlera). Następowała brutalizacja życia politycznego. Brak stabilizacji politycznej sprzyjał próbom
prawicowych puczów (1920 Kappa-Lüttwitza, 1923 monachijski Hitlera). W związku z opóźnianiem spłaty odszkodowań wojennych wojska francuskie i belgijskie w 1923 r. przejściowo okupowały Zagłębie Ruhry. Tak właśnie wyglądały Niemcy w pierwszych latach po zakończeniu wojny.
W tych pierwszych latach Republiki, Hindenburg wiódł życie emeryta w Hanowerze, darzony wielką powagą i szacunkiem. W 1921 roku owdowiał. W trakcie sprawowania swego urzędu w dniu 28.02.1925 roku umarł prezydent Ebert. Ogłoszono, więc nowe wybory prezydenckie,
które odbyły się 29 marca, ale żaden z kandydatów na ten urząd nie otrzymał większości głosów. Zgodnie z ustawą odbyć się miało drugie głosowanie. Ustawa zezwalała, aby wysunięto nowe kandydatury. Siły konserwatywne i nacjonalistyczne zgłosiły wobec tego osobę Paula Hindenburga,
ten ze swej strony, początkowo nie wyrażał na to ochoty. Ale dał się przekonać i pomimo jego przekonań monarchistycznych, i wynikającego stąd sceptycyzmu do republiki, zgodził się ubiegać o prezydenturę. 26 kwietnia odbyła się druga tura wyborów, w której wygrywa, jako symbol
minionej potęgi państwa niemieckiego, otrzymując 14 mln głosów. Na drugim miejscu uplasował się Wilhelm Marx z 13 mln głosów. 12 maja 1925 roku został uroczyście zaprzysiężony na Urząd Prezydenta, w chwili obejmowania tego stanowiska miał już 78 lat. Demokratyczna republika miała
już w tej chwili nie tylko konserwatywny rząd, ale także monarchistycznego marszałka jako prezydenta. Z uwagi na swoje monarchistyczne przekonania zaczęto go powszechnie nazywać mianem "Ersatzkaiser", tj. zastępczy cesarz.
Dzięki swemu autorytetowi ustabilizował sytuację wewnętrzną w Niemczech. Jego celem, do którego dążył, było uczynienie Niemiec potęgą, ale nie militarną a polityczną i gospodarczą. Udało mu się to zrealizować. Gospodarka oparta o nową, stabilną walutę również
zaczęła stawać na nogi. Do Niemiec napływał kapitał amerykański, zmniejszono także znacznie wielkość reparacji wojennych. Niemcy stopniowo zaczęły wychodzić z izolacji politycznej. M.in. 08.09.1926 roku przyjęto Niemcy do Ligi Narodów. Hindenburg z racji swego autorytetu, uzyskał
także znaczne poparcie w szeregach wojska. Jako prezydent Rzeszy usunął w cień dowódcę armii, generała von Seeckta, który był jego przeciwnikiem politycznym. Ogrywał on teraz mniejszą rolę w kręgach wojskowych, ostatecznie zaś, w 1926 r., ustąpił ze stanowiska dowódcy armii.
Podczas sprawowania funkcji zaskarbił sobie sympatię większości Niemców (także tych o poglądach lewicowych) oraz zdobył w kraju ogromną popularność. Wykształcił się swego rodzaju kult jego osoby (miasto Zabrze na Górnym Śląsku przemianowano na Hindenburg, wzniesiono w Prusach Wsch.
pod Olsztynkiem /Hohenstein/ ogromny pomnik na jego cześć, upamiętniający jego wielkie zwycięstwo nad Rosjanami, odniesione w 1914 roku pod Tannenbergiem). Uroczyste odsłonięcie tego pomnika miało miejsce 18.09.1927 roku, wygłosił tam przemówienie, którego głównym akcentem było
jeszcze raz zrzucenie z Niemiec odpowiedzialności za wybuch wojny światowej.
Sprawując urząd prezydenta, z racji na swój podeszły wiek, dobrał sobie najbliższe grono doradców i współpracowników, do którego należeli: sekretarz stanu Otto Meisner, dawny doradca prezydenta Eberta, jego własny syn Oskar Wilhelm Hindenburg, który pełnił funkcję
jego przybocznego adiutanta oraz pułkownik (później generał) Kurt von Schleicher. Mieli oni znaczny wpływ na podejmowane przez niego decyzje, zwłaszcza w późniejszym okresie, decydujący głos (i to mało pozytywny) w tej gestii należał do gen. von Schleichera, który wyrósł na "szarą eminencję".
Był on człowiekiem wywierającym coraz większy wpływ na posunięcia polityczne Hindenburga, a tym samym i rządu. Chociaż Hindenburg nie żywił sympatii do demokracji i ustroju republikańskiego, a ludzie z jego otoczenia namawiali go do przejęcia pełni władzy, nie zdobył się jednak na złamanie
konstytucji. W 1927 roku z okazji obchodów jego osiemdziesiątych urodzin, Towarzystwo weteranów wojennych ofiarowało mu majątek rodowy Hindenburgów w Ogrodzieńcu /Neudeck/, utracony w 1926 roku. Było to możliwe dzięki ogłoszonej na ten cel zbiórce narodowej. Hindenburg, jako nowy właściciel
Ogrodzieńca przebudował w 1928 roku swoja rezydencję w neobarokową budowlę pałacową otoczoną ogrodem i parkiem i od tej pory był jej częstym gościem.
Okres ogólnej prosperity w gospodarce, który trwał w Niemczech w II połowie lat dwudziestych, zakończył się wraz z nadejściem wielkiego kryzysu w 1929 roku. W Niemczech zapanował ponownie chaos wewnętrzny, gwałtownie wzrosły wpływy komunistów i narodowych socjalistów (NSDAP).
Żadna z partii sprawującej władzę nie mogła uzyskać większości parlamentarnej. Hindenburg podtrzymywał kolejne rządy na mocy specjalnego dekretu prezydenckiego zapisanego w konstytucji. Jednak chaos polityczny i gospodarczy narastał. Wpływy NSDAP i Adolfa Hitlera rosły, wzmacniały się także
siły komunistów. Hindenburg będąc już starcem, mając problemy ze zdrowiem i pamięcią nie panował już nad zaistniałą sytuacją i od 1930 roku w porze letniej wyjeżdżał, a raczej uciekał przed tym chaosem, do swojej rezydencji w Prusach Wsch. Coraz większe wpływy na władzę miał gen. von Schleicher.
W 1932 roku upływała jego 7 letnia kadencja prezydencka, a wpływy partii nazistowskiej były już tak duże, że w nadchodzących wyborach prezydenckich, Adolf Hitler miał wielkie szanse na objęcie najwyższego w państwie urzędu.
Wszystkie siły polityczne dostrzegające niebezpieczeństwo nazizmu, poparły jedynego poważnego kontrkandydata Hitlera, którego widziały w osobie Hindenburga. Poparły go te partie, które powołały do życia republikę weimarską - socjaldemokraci, katolicy i demokraci - partii dotychczas
chłodno do niego nastawionych widzących w nim reakcyjnego militarystę. Wbrew swej woli Hindenburg stać się miał w kampanii wyborczej symbolem republiki, która wiodła śmiertelny bój o przetrwanie - z jednej strony z hitlerowcami, z komunistami z drugiej. Pierwsza tura wyborów odbyła się 13 marca 1932 r.
i pomimo uzyskania blisko 50% poparcia przez Hindenburga, nie przyniosła ona ostatecznego rozstrzygnięcia, gdyż nie uzyskał on wymaganej większości. Wybory były kolejnym zwycięstwem politycznym NSDAP, mimo że jej kandydat A. Hitler uzyskał drugie miejsce, to zdołał uzyskać 30% głosów. Druga tura wyborów
miała odbyć się pomiędzy nimi dwoma, chociaż wiadomo było, że wygra Hindenburg. I tak się też stało. W ponownym głosowaniu 10.04.1932 r. uzyskał on wymaganą większość tj. 53%, a Hitler 37%.
Wybory do Reichstagu, które odbyły się w lipcu tego roku, przyniosły zdecydowane zwycięstwo wyborcze NSDAP. Partia stała się pierwszą siłą polityczną w Niemczech i bez jej udziału nie mógł powstać większościowy rząd.
Hitler domagał się stanowiska kanclerza. Hindenburga jednak raziły maniery tego, w jego mniemaniu, politycznego szarlatana i demagoga i nie wzbudzał w nim zaufania, w zbyt wielkim stopniu wyglądał na awanturnika. Hindenburg nie miał zamiaru proponować wodzowi NSDAP stanowiska kanclerza. Mimo jego skrajnie
konserwatywnych poglądów i postępującej, starczej sklerozy rozumiał, że Hitler, dorwawszy się do władzy, wymknie się spod jakiejkolwiek kontroli i wkroczy na drogę nieobliczalnych posunięć politycznych. Tym razem Hindenburg zdobył się jeszcze na stanowczość. W listopadzie 1932 roku odbyły się ponowne wybory
do Reichstagu, w których spory sukces odnotowali komuniści. To zaciążyło nad przyszłymi wydarzeniami politycznymi. W obawie przed komunizmem wszystkie siły polityczne, a także kierownictwo wojskowe armii nalegało na Hindenburga, aby dojść do porozumienia z nazistami. Przekonywano go, że naziści będą kontrolowani
przy pomocy armii i partie konserwatywne, a w przyszłym rządzie będą stanowić mniejszość. Hindenburg uległ i 30.01.1933 roku mianował Adolfa Hitlera kanclerzem Rzeszy i powierzył mu utworzenie nowego rządu "jedności narodowej". Datę tę przyjmuje się jako koniec Republiki Weimarskiej i początek III Rzeszy.
