DOKUMENTY ŹRÓDŁOWE POWIĄZANE Z TEMATEM

MOWA OTTONA VON BISMARCKA W SPRAWIE ZBROJEŃ / 1888r. /

Jeżeli mówię, że musimy stale dążyć, by być przygotowanymi na wszystkie ewentualności, tym samym roszczę sobie prawo do tego, że musimy czynić jeszcze większe wysiłki od innych mocarstw, a to z powodu naszego położenia geograficznego. Znajdujemy się pośrodku Europy. Mamy co najmniej trzy fronty, na których możemy być napadnięci. Francja ma tylko swą wschodnią granicę; Rosja tylko swą zachodnią granicę, może być zaatakowana.

Poza tym, bardziej niż każdy inny naród, jesteśmy wystawieni na niebezpieczeństwo koalicji [przeciwko Niemcom], a to z powodu zarówno naszego położenia geograficznego, słabego dotychczas związku wewnętrznego narodu niemieckiego, jak i ze względu na tendencje rozwojowe dziejów świata. Bóg umieścił nas w takiej pozycji, w której, dzięki naszym sąsiadom, nie mogliśmy popaść w gnuśność i zniedołężnienie.

Ulokował On przy boku naszym najbardziej wojowniczy i niespokojny naród - Francuzów, a również w Rosji dopuścił do rozszerzenia się skłonności wojennych, które w wiekach ubiegłych były obce masom ludowym [rosyjskim]. W pewnej mierze zatem dostaliśmy ze stron obu bodźca i zostaliśmy zmuszeni do czynienia wysiłków, których, być może, przy innym układzie warunków, nie bylibyśmy czynili.

Źródło: Teksty źródłowe z historii.