Pour
    Le  Merite

Armia Niemiecka w czasie I w.ś.
1914 - 1918

Krótkie wprowadzenie - od Prus do Niemiec, czyli potęga bałtycka bez floty :

W początkach XVIII w. powstało nad Bałtykiem nowe państwo, które rychło przekształciło się w mocarstwo, a choć na morzu do połowy XIX w. nie dysponowało większymi siłami floty, to jednak w polityce bałtyckiej odgrywało dużą rolę. Państwem tym były Prusy, powstałe z Brandenburgii i Prus Książęcych, które w 1701 r. elektor brandenburski Fryderyk III przekształcił w królestwo i rozpoczął w nim panowanie jako król Fryderyk I.

Powstające państwo pruskie objęło również kilka księstw na terenach Niemiec, uzależnionych już wcześniej od Brandenburgii, a następnie rozpoczęło ekspansję, zmierzającą do powiększenia i połączenia swych posiadłości. W wielkiej wojnie północnej (1700-1720) Prusy opanowały Szczecin wraz z częścią Pomorza (tereny odebrane Szwecji), a w drugiej połowie XVIII w. jako silne państwo uczestniczyły w rozbiorach Polski, zagarniając jej ziemie nadmorskie wraz z Gdańskiem. Po wojnach napoleońskich przejęły od Szwecji resztę jej posiadłości na Pomorzu wraz z wyspą Rugią, rozciągając swe władztwo nad Bałtykiem od Kłajpedy aż po Stralsund.

Praktycznie władztwo rozciągało się aż do Lubeki, gdyż Prusy zdołały uzależnić od siebie dwa formalnie niezależne księstwa na terenach Meklemburgii. Tak więc całe południowe wybrzeże Bałtyku znalazło się pod panowaniem Prus, których władcy nie pretendowali jeszcze do panowania na Bałtyku, ale tworząc silne gospodarczo i militarnie państwo budowali do tego mocne podstawy.

Widoczne zmiany w tym kierunku nasiliły się od połowy XIX w. Prusy zaczęły odgrywać na Bałtyku coraz większą rolę. Początkowo nie dysponowały one silną flotą wojenną, utrzymywały jednak liczną i dobrze zorganizowaną armię lądową, a celem ich polityki stało się podporządkowanie sobie mniejszych państw niemieckich, nad którymi hegemonię chciała także utrzymać Austria. Z rywalizacji tej zwycięsko wyszły Prusy. Zanim jednak przystąpiły do generalnej rozprawy z Austrią, wspólnie z nią wystąpiły przeciw Danii, popierając separatystyczne dążenia w trzech należących do Danii prowincjach: Lauenburgu, Holsztynie i Szlezwiku.

Pierwszą próbę oderwania tych prowincji Prusy poczyniły podczas wojny w latach 1848-1850, ale skończyła się ona niepowodzeniem. Druga próba, przedsięwzięta w latach 1863-1864, przyniosła sukces. Trzy prowincje zostały oderwane od Danii, ale stały się kością niezgody między zwycięskimi mocarstwami. Spór o nie doprowadził do wojny między Prusami i Austrią, podczas której armia pruska odniosła 03.07.1866 r. walne zwycięstwo pod Sadową. Austria została zmuszona do wycofania się z wojny i uznania hegemonii Prus nad państwami niemieckimi.

W cztery lata później kanclerz Prus Otto von Bismarck sprowokował wojnę z Francją, podczas której armie pruskie święciły nowy triumf. W ciągu kilku miesięcy Francja została pokonana, a za zawarty pokój 10.05.1871 r. we Frankfurcie nad Menem zapłaciła odstąpienia Prusom Alzacji i północno-wschodniej Lotaryngii. Nieco wcześniej proklamowano w Wersalu powstanie Cesarstwa Niemieckiego z dominującą rolą Prus (18.01.1871), w skład którego weszły 22 państwa, 3 wolne miasta i Alzacja z częścią Lotaryngii. Niemcy w stosunkowo krótkim czasie stały się potęgą przemysłową, a jednocześnie przystąpiły do ekspansji kolonialnej, zajmując w latach 1884-1885 znaczne obszary w Afryce i liczne wyspy na Pacyfiku. Przystępując do rywalizacji z innymi mocarstwami, zjednoczone Niemcy intensywnie rozbudowywały siły zbrojne, zwłaszcza flotę wojenną, bez której nie można było współzawodniczyć z innymi mocarstwami w walce o kolonie.

Pierwsze eksperymenty morskie i początek rozbudowy pruskich sił morskich :

Pierwsza pruska próba utworzenia sił morskich miała miejsce podczas wojny siedmioletniej (1756-1763), która zakończyła się jednak całkowitym fiaskiem i kompromitacją. W rejonie ujścia Odry, na przybrzeżnych wodach Zatoki Pomorskiej, utworzono niewielkią flotyllę, która miała stanowić zalążek floty pruskiej. Składała się ona z 8 galer i kilkunastu łodzi żaglowo-wiosłowych, mających na pokładach 106 lekkich dział i ok. 700 marynarzy.

Jednakże siły te nie przedstawiały większej wartości bojowej i w starciu z eskadrą szwedzką, które miało miejsce przy ujściu Odry (11.09.1756) zostały rozgromione. Potyczka ta nie miała większego wpływu na przebieg działań wojennych, uczestniczyły w niej bowiem niewielkie siły, ale odnotowana została w historii jako pierwsza bitwa floty pruskiej.

Pierwsze i konkretne kroki w utworzeniu pruskich sił morskich podjęto jednakże dopiero w latach czterdziestych XIX w. Państwo pruskie dysponujące do tej pory tylko silną i prężną armią lądową, mającą bogatą tradycję, postanowiło w końcu zająć się także budową silnej floty wojennej. Bowiem państwo dysponujące dość rozległą linią brzegową z dostępem do morza, nie mogło obyć się bez floty.

Utworzono więc jej pierwsze struktury organizacyjne, siły morskie były jednak niewielkie. Słaba i młoda marynarka wojenna Prus, pozostająca w cieniu potężnej i sposobiącej się do wielkich zwycięstw armii, znajdowała się wówczas w pożałowania godnym stanie. Przeszła ona swój pierwszy, poważniejszy chrzest bojowy w wojnie z Danią (1848-1849). W potyczce przy wyspie Helgoland (04.06.1849) eskadra pruska w starciu z eskadrą duńską poniosła porażkę.

Podwaliny pruskiej, a po zjednoczeniu niemieckiej marynarki wojennej, która w bardzo krótkim czasie miała się stać silną i potężną siłą morską, dała kolejna wojna z Danią (1863-1864). Flota pruska w chwili wybuchu wojny była już znacznie liczniejsza, liczyła 31 okrętów parowych, 8 żaglowych i 40 wiosłowych - łącznie 79 jednostek z 362 działami. Nie była to jeszcze imponująca siła, ale wystarczająca już do obrony własnego wybrzeża.

Jej pierwszym dowódcą był admirał książę Adalbert. Wśród okrętów parowych najsilniejsze były 4 korwety: "Arcona", "Gazelle", "Wineta" i "Nymphe". Wśród okrętów żaglowych najsilniejsze były 3 fregaty: "Gefion", "Thetis" i "Niobe". Była to główna siła i podstawa całej floty pruskiej. Podczas trwania tej wojny, rodząca się pruska flota, przeszła kolejny chrzest bojowy. 16.03. 1864 r. doszło do potyczki morskiej przy wyspie Rugia, gdzie pruska eskadra zmierzyła się z eskadrą duńską. Jej wynik był niekorzystny dla strony pruskiej. Do drugiej potyczki morskiej doszło przy wyspie Helgoland (09.05.1864), gdzie eskadra austriacka pod dowództwem kmdr. Tegetthoffa, złożona z dwóch fregat i wsparta niewielką pomocą pruską, pokonała eskadrę duńską.

Po zwycięstwie nad Danią, w którym siły morskie odegrały znaczącą rolę, rozpoczęto dalszy rozwój floty. W jej skład zaczęły wchodzić pierwsze okręty opancerzone. Pierwszy pruski okręt pancerny zbudowano w stoczni w Gdańsku w 1868 r. Była nim korweta "Hansa". Inne okręty pancerne zakupiono w Anglii i Francji w latach 1865-1869, które również zasiliły siły floty. Były to fregaty pancerne: "König Wilhelm" i "Kronprinz" oraz "Friedrich Carl".

W 1865 roku główną bazą pruskiej marynarki ustanowiono w Kilonii, a w dwa lata później Minister Wojny von Roon przedstawił 10-letni plan rozbudowy sił morskich, które miały w jego efekcie liczyć: 10 okrętów pancernych, 20 korwet, 22 okrętów obrony wybrzeża i 8 awiz. W 1869 roku rozpoczęto budowę nowej bazy wojennej dla floty w Wilhelmshaven.

Z floty pruskiej do floty niemieckiej - rozbudowa sił morskich :

Jednakże szersze perspektywy na prawdziwy rozwój i rozbudowę sił morskich, otwarły się dopiero po zwycięskiej wojnie z Francją i utworzeniu Rzeszy Niemieckiej: jej kształt terytorialny, długie wybrzeża morskie, wręcz zmuszały do rozbudowy wątłych i skromnych jeszcze zasobów floty wojennej, która mimo tego wciąż pozostawała w cieniu armii.

W latach 1871-1888 cesarską marynarką wojenną dowodzili generałowie wojsk lądowych. W roku 1871 generał porucznik von Stosch zmienił na tym stanowisku księcia Adalberta i jednocześnie sam objął w 1872 roku departament marynarki w ministerstwie wojny. Powstało w ten sposób Ministerstwo Marynarki i Admiralicji (Kaiserliche Admiralitat). Generał Albrecht v. Stosch nie postulował zbyt dużych zbrojeń morskich.

Marynarka miała w porównaniu z armią lądową wykonywać tylko zadania drugorzędne i pomocnicze, osłaniać wybrzeża i porty oraz ubezpieczać handel morski. W związku z tym dziesięcioletni program zbrojeń przewidywał, iż w 1882 r. flota cesarstwa będzie się składać z 8 fregat, 6 korwet, 7 monitorów, 2 pływających baterii pancernych, 20 krążowników, 18 kanonierek, 28 torpedowców i 11 okrętów specjalnych, a więc łącznie ze 100 jednostek pływających.

Dalszy program von Stoscha z 1883 roku również nie przewidywał zwiększenia liczby wielkich okrętów, a tylko utworzenie silnej floty torpedowców, liczących około 150 jednostek. Plan ów spotkał się się jednak z krytyką, która spowodowała zmianę na stanowisku szefa admiralicji. Urząd ten w 1883 roku przejął generał Georg Leo Capravi. Rozbudowa floty stała się intensywniejsza, ale prowadzono ją w oderwaniu od planów strategicznych armii lądowej. Pojawiły się też poglądy o konieczności budowy silnej floty pełnomorskiej, ale nie odpowiadały one dowództwu wojsk lądowych.

Generał Capravi pod wciąż rosnącą presją kół przemysłowych podjął pewną niewielką rozbudowę floty pełnomorskiej, choć był przeciwnikiem ekspansji kolonialnej Niemiec i zadrażnień z Anglią. Mimo znaczącego - w odniesieniu do lat ubiegłych - postępu w rozwijaniu sił morskich, konsolidowaniu ich struktur organizacyjnych, rodząca się niemiecka marynarka wojenna, niedysponująca praktycznie żadnymi tradycjami morskimi, nadal była niedoceniana i pozostawała w cieniu sił lądowych.

Narodziny cesarskiej floty :  >>>   CIĄG DALSZY...