Uwarunkowania polityczne :

Niemieckiej ekspansji na wschód i południowy wschód nie sprzyjało postępujące odradzanie się świadomości narodowej narodów słowiańskich, zarówno w Poznańskiem i na Śląsku, a więc w granicach Rzeszy, jak i w państwie Habsburgów oraz resztkach posiadłości tureckich na Bałkanach. Powoli zaczynało się również modernizować cesarstwo rosyjskie, przeżywające w początkach XX w. znaczne ożywienie gospodarcze, co umożliwiło podjęcie przez carat ekspansji politycznej. Po klęsce w Mandżurii w 1905 r. ekspansja ta ponownie skierowała się w stronę Bałkanów i cieśnin czarnomorskich, zderzając się na tym obszarze z interesami Austro-Węgier i sprzymierzonych z nimi Niemiec. Rosja popierała antyturecką politykę młodych państw bałkańskich, starając się jej nadać także antyaustriacki kierunek. Popierała również odśrodkowe dążenia Słowian zamieszkujących kraje monarchii habsburskiej. W związku z tym wojnę z Rosją uważano w Niemczech i Austro-Węgrzech za nieuchronną. W końcu XIX w. W. Brytania nie tylko utraciła pierwsze miejsce w produkcji przemysłowej, lecz także jej potęga morska została zagrożona przez zbrojenia morskie USA i Niemiec. Zwłaszcza niemiecki program rozbudowy floty wojennej budził jej zaniepokojenie. Rozpoczął się wyścig zbrojeń na morzu, a po załamaniu się ekspansji rosyjskiej w Azji W. Brytania zbliżyła się do związanych już ze sobą sojuszem Francji i Rosji, podejmując politykę izolowania i okrążenia Niemiec.

Po zwycięstwie Prus nad Francją i pokoju w 1871 r. Paryż dążył do rewanżu i odzyskania utraconej Alzacji i Lotaryngii. Przez blisko 20 lat udawało się Bismarckowi utrzymywać pokonaną Francję w izolacji politycznej i skutecznie odsuwać od Niemiec ewenualne zagrożenie w postaci antyniemieckiej koalicji. W 1873 r. "żelazny kanclerz" doprowadził do "sojuszu trzech cesarzy" - Niemiec, Austrii i Rosji. W 1879 r. zawarł tajne przymierze z Austro-Węgrami, poszerzając je w 1882 r. w trójprzymierze niemiecko-austriacko-włoskie, rozbudowane w 1883 r. o sojusz z Rumunią. Pomimo iż na kongresie berlińskim 1878 r. Niemcy pozbawiły Rosję owoców zwycięstwa nad Turcją i skutecznie zahamowały ekspansję rosyjską na Bałkanach, jeszcze przez 10 lat udawało się Niemcom nie dopuścić do zbliżenia francusko-rosyjskiego. Dopiero po zdymisjonowaniu Bismarcka przez cesarza Wilhelma II, który podejmując się "Weltpolitik" - światową ekspansję Niemiec - przestał liczyć się z groźbą izolacji na arenie międzynarodowej, doszło do zawarcia sojuszu francusko-rosyjskiego w 1892 r. Francja udzieliła Rosji olbrzymich pożyczek, przeznaczonych na zwiększenie i modernizację sił zbrojnych i unowocześnienie całego państwa. Owe pożyczki kapitałowe przyczyniły się do szybkiego rozwoju carskiej Rosji. Ta zaś po klęsce w wojnie z Japonią podjęła aktywną politykę na Bałkanach, co zaostrzyło antagonizm austro-rosyjski. W 1903 r. zamach stanu i śmierć króla Aleksandra obaliły wpływy Austro-Węgier w Serbii. Nowy król Piotr prowadził odtąd politykę zdecydowanie antyaustriacką i prorosyjską, dążył do połączenia Serbii z pozostającą od 1878 r. pod okupacją austro-węgierską Bośnią i Hercegowiną i ewentualnego zjednoczenia Serbów z Chorwatami, Słoweńcami i Dalmatyńcami. Antagonizm serbsko-austriacki zaostrzył się, gdy w 1908 r. Austro-Węgry dokonały aneksji okupowanej dotąd Bośni i Hercegowiny.

Dalsze zagęszczenie sytuacji spowodowała w 1911 r. wojna włosko-turecka, a następnie w 1912 r. wojna koalicji państw bałkańskich - Bułgarii, Serbii, Grecji i Czarnogóry z Turcją, popieraną dyplomatycznie przez Niemcy, które uzyskały od sułtana koncesje na budowę tzw. bagdadzkiej linii kolejowej. Ekspansja gospodarcza i wojskowa Niemiec w Turcji niepokoiła Rosję, Francję i W. Brytanię, uważającą wschodnią część basenu M. Śródziemnego i Bliski Wschód za strefę swoich interesów. Szybkie zwycięstwo popieranych przez Rosję państw bałkańskich nad Turcją stanowiło klęskę dyplomacji niemieckiej i austro-węgierskiej, którą pogłębiła jeszcze przegrana Bułgarii w 1913 r. w wojnie z Serbią i Grecją o podział łupów. Do konfliktu dołączyła się Rumunia oraz Turcja, która zdołała odzyskać część uprzednio utraconych terenów. Rumunia od pewnego czasu odchodziła od sojuszu z Rzeszą i Austro-Węgrami, rozluźniał się również coraz bardziej sojusz obu tych mocarstw z Włochami, podobnie jak Austro-Węgry zainteresowanymi ekspansją na Bałkanach. Jeszcze w 1900 r. Włochy zawarły z Francją tajny układ o nieagresji i choć w 1912 r. odnowiły sojusz trójprzymierza z państwami niemieckimi, to jednak udział Włoch w wojnie po ich stronie stawał się mało prawdopodobny. Zwłaszcza coraz pewniejszy udział Anglii w koalicji antyniemieckiej odstręczał Włochy od trójprzymierza wobec rosnącego zagrożenia włoskiego wybrzeża przez flotę brytyjską w wypadku wojny. Ożywiały się też coraz bardziej pretensje terytorialne Włoch do Austro-Węgier, gdzie mieszkała spora mniejszość włoska.