|
27.05 niemieckie 7 i 1 A rozpoczęły natarcie w pasie ok. 40 km. Osiagając pełne zaskoczenie zajęły Chemis des Dames, sforsowały rzekę Aisne i Vesle, 29.05 zdobyły Soissons i rozwijały natarcie ku Marnie, nad którą wyszli 30/31.05, wdzierając się klinem w
obronę przeciwnika na głębokość 60 km. Na skutek narastania sił franc. Niemcy nie zdołali zdobyć na wschodnim boku klina Reims, a na zachodnim lasów Villers-Cotterets. 09.06 niem. 18 A uderzyła na zachodni odcinek obrony franc. między Montdidier i Noyon na Compiegne, ale
jej natarcie załamało się 15.06 na obronie 3 A franc.
Natarcie niemieckie postawiło w ciężkiej sytuacji armię franc., rozciągnięto jej front, osłabiło odwody i zadało znaczne straty. Niemcy oceniwszy, iż nie udało się im odciągnąć odwodów nieprzyjaciela z frontu bryt.,
zaniechali ofensywy we Flandrii i postanowili siłami 7, 1 i 3 A (48 dywizji, 6.353 działa, 900 samolotów) uderzyć po obu stronach Reims w celu opanowania rejonu tego miasta i sforsowania Marny. Przygotowania niemieckie dowództwo wojsk sprzymierzonych rozpoznało w porę.
Generał Foch postanowił siłami 4, 5 i 6 A prowadzić elastyczną obronę na kierunku uderzenia nieprzyjaciela, jednocześnie zaś 10 A przy współdziałaniu z 6 A uderzyć w zachodnie skrzydło klina niemieckiego na kierunku Villers-Cotterets-Soissons. Natarcie niem. rozpoczęło się
15.07 na wschód od Reims; załamało się na pozycjach wysuniętych, na pd.-zach. od tego miasta doprowadziło do sforsowania Marny, ale 17.07 utknęło przed II pasem obrony franc. Niemieckie naczelne dowództwo mimo niepowodzenia nad Marną zamierzało podjąć z kolei odkładane natarcie
we Flandrii, ale już 18.07 z rejonu Villers-Cotterrets zapoczątkowały przeciwnatarcie francuska 10 i 6 A.
W wyniku masowego użycia czołgów wojska franc. zajęły 02.08 Soissons, ścinając ostatecznie klin niem. wysuniety ku Marnie, 03.08 osiągnęły rzekę Vesle. Załamanie się
niem. ofensywy lipcowej i kontrofensywa franc. na Soissons położyły ostatecznie kres desperackiej strategii niem. naczelnego dowództwa i idei zwycięskiej "bitwy o pokój". Poniesione przez Niemcy straty sięgające ogółem 1 mln żołnierzy uniemożliwiły skuteczne prowadzenie wojny na
zachodzie. Tymczasem państwa Ententy, wzmocnione wojskami amer. (ich liczebność w Europie w połowie 1918 sięgała 1 mln żołnierzy i 24 dywizji), przystąpiły do przygotowania przeciwnatarcia strategicznego na dużą skalę.
Armie Ententy miały dużą przewagę w środkach technicznych, głównie w czołgach, lotnictwie i artylerii. Ofensywę generalną dowództwo wojsk sojuszniczych zaplanowało na późną jesień. Przedtem, 24.07, postanowiło prowadzić operacje o celach ograniczonych dla osłabienia i rozczłonkowania sił niemieckich. 08.08 wojska bryt.-franc. uderzyły na
kierunku Amiens-St.Quentin i już pierwszego dnia przełamały obronę 2 i 18 A niem. w pasie Albert, Montdidier, Albew. Był to tzw. "czarny dzień" armii niemieckiej. Do 12.08 wojska alianckie przesunęły linię frontu na tym odcinku o 60 km.
W połowie sierpnia nacierały od Arras
do Soissons i do 04.09 wyparły Niemców na linię Zygfryda. We wrześniu wojska niem. zmuszone były wycofać się pod naciskiem brytyjskim z występu pod Armentieres, a Amerykanów z klina St. Mihel. Dowództwo niem., dążąc do utrzymania za wszelką cenę posiadanych rubieży, rozbudowywało
na tyłach kolejne linie obronne ("Hermann", "Hunding", "Brunhild", "Antwerpia-Moza" i inne). W końcu września wojska Ententy rozpoczęły masowe natarcia na różnych odcinkach frontu przy użyciu ok. 109 dywizji, przełamując w wielu miejscach obronę niemiecką.
Pobite w krwawych
walkach wojska niem. musiały kolejno opuszczać zdobyte tereny północnej Francji i Flandrii, przegrywając bitwy pod Valenciennes, nad rzeką Lys i pod Vouziers. 04.11 armie Ententy przełamały niem. pozycje tyłowe. Klęski niemieckie na froncie i rewolucja w Niemczech zmusiły dowództwo
niem. do podpisania 11.11 zawieszenia broni.
Front wschodni :
Toczące się w Brześciu rokowania pokojowe zostały zerwane przez Niemców. W wyniku podpisania 09.02.1918 separatystycznego układu z tzw. Ukraińską Radą Centralną wojska austr.-niem. przystąpiły do okupacji Ukrainy, a 18.02 rozpoczęły ofensywę na całym froncie oraz działania
morskie na Bałtyku i M. Czarnym. Na Piotrogród nacierała pn.-wsch. grupa wojsk niem., uderzając na Psków, Narwę i Dorpat (Tartu). Na Moskwę uderzała centralna grupa wojsk niem., a w kierunku Kijowa, Charkowa i Rostowa rozwijała natarcie z rej. Kowla pd.-wsch. grupa wojsk niemieckich.
Tworząca się w tym czasie bolszewicka Armia Czerwona zadała wojskom niem. duże straty i powstrzymała ich natarcie na przedpolach Piotrogrodu. Ciężka sytuacja kraju zmusiła jednak rząd bolszewicki do wznowienia rokowań i przyjęcia niekorzystnych warunków pokojowych. Na mocy traktatu brzeskiego
(podpisanego 03.03) wojska niem. zatrzymały się na zajętych rubieżach na kierunku centralnym i północnym, natomiast zgodnie z układem z Ukraińską Radą Centralną zajęły do maja niemal całą Ukrainę, następnie naruszając warunki traktatu, zajęły Rostów nad Donem i dopiero w rejonie Tamania i Batajska
zostały zatrzymane przez Armię Czerwoną.
W październiku 1918 niem.-austr. wojska okupacyjne liczyły ok. 700.000 ludzi. W tym czasie do akcji interwencyjnej w Rosji przystąpiły państwa Ententy, które nie uznały traktatu brzeskiego i pod pretekstem obrony Rosji przed państwami centralnymi zaczęły
wysadzać swe wojska na północy w Murmańsku (09.07), w Archangielsku (02.08), na Dalekim Wschodzie i na południu Rosji. 04.08 wojska bryt. zajęły Baku i weszły do Turkiestanu. W Rosji w ten sposób narastała wojna domowa, albowiem rząd bolszewicki musiał także walczyć na froncie wewnętrznym z siłami mu wrogimi
- antybolszewickimi.
Klęski wojenne na froncie zachodnim i wybuch rewolucji w Niemczech, a także ostateczny rozpad monarchii Austro-Węgier, zmusiły okupacyjne wojska niemiecko-austriackie do ostatecznego opuszczenia terenów Rosji.
Front włoski :
Dowództwo niem. zmierzając do związania części sił Ententy wywarło nacisk na dowództwo austro-węg., by przeprowadziło ono operację zaczepną na froncie włoskim. W warunkach ogólnej przewagi nieprzyjaciela (56 dywizji piechoty, w tym 2 franc., 3 bryt. i 1 czeska, 4 dywizje kaw., 7.550 dział
i 524 samoloty) wojska austro-węg. (47 dywizji piech., 7 dywizji kaw., 6.833 działa i 280 samolotów) uderzyły 15.06 przez dolną Piawę i zdobyły na jej prawym brzegu przyczółki. Napotkały jednak dobrze zorganizowaną obronę i po ciężkich walkach zostały zmuszone 25.06 do wycofania się na lewy brzeg Piawy.
Do planowanej we wrześniu kolejnej operacji zaczepnej państw centralnych już nie doszło. Wojska austro-węg. osłabione walkami ulegały rozkładowi pod wpływem wydarzeń na tyłach. W tych warunkach, w wyniku całkowitej demoralizacji armii austro-węgierskiej, 24.10 wojska włoskie przeszły do ofensywy, która de facto
była nią tylko z nazwy, albowiem opór wojsk przeciwnika był praktycznie zerowy. Włosi przekroczyli rzekę Piawę i ruszyli szybko do przodu. Austro-Węgry 29.10 zwróciły się z prośbą o zawieszenie broni, które podpisano 03.11.
Jednocześnie nastąpił rozkład monarchii Habsburgów. 28.10 w Pradze ogłoszono
niepodległość Czechosłowacji. Tego samego dnia w Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna, która rozpoczęła przejmowanie władzy w Galicji na rzecz państwa polskiego. 29.10 Chorwackie Zgromadzenie zerwało ugodę choracko-węgierską z 1866 i ogłosiło przyłączenie ziem południowo słowiańskich Austro-Węgier do
nowo powstałego państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów. 02.11 Węgry ogłosiły się niezależnym państwem.
Front bałkański :
Wojska Ententy dowodzone przez gen. Franchet d'Esperey w lecie 1918 liczyły 619.000 ludzi; składały się z 27 dywizji piech. (8 francuskich, 4 brytyjskich, 6 serbskich, 8 greckich i 1 włoskiej), 1 serbskiej dywizji kaw.; dysponowały 2.069 działami, 200 samolotami. Wojska państw centralnych liczyły
w tym czasie do 600.000 ludzi; składały się z 16 dywizji ( 1 niemieckiej, 2 austro-węgierskich i 13 bułgarskich); dysponowały 1.388 działami i 80 samolotami.
Ofensywa wojsk Ententy rozpoczęła się 15.09 na odcinku Wardar-Crna w kier. Negotino. Do 17.09 przełamano obronę wojsk bułg., 22.09 zajęto Veles, a 29.09
opanowano Skopje. Opór armii bułgarskiej został złamany; żołnierze odmawiali dalszej walki. 30.09 skapitulowała Bułgaria, co umożliwiło rozpoczęcie działań bezpośrednio od południa ku Dunajowi.
Na czoło pościgu wysunęły się wojska serbskie, które mając za zadanie wyzwolenie własnego kraju parły bez wytchnienia
na północ, 12.10 weszły do Niszu i 01.11 uwolniły Belgrad. Jednocześnie część Armii Wschodu posuwała się ku Konstantynopolowi.
Fronty pozaeuropejskie :
Na obszarze Palestyny wojska bryt. przełamały 19.09 obronę tur. miedzy Jaffą i Hajfą i rozwinęły powodzenie na północ i południe. 20.09 opanowały Nazaret, 01.10 Damaszek i 25.10 zajęły Aleppo, co przecięło linie zaopatrywania tureckiej Grupy Armii "Wschód", znajdującej się w Mezopotamii. W powstałej
sytuacji Turcja nie była już zdolna do kontynuowania działań wojennych i 30.10 podpisała w Mudros akt zawieszenia broni.
tekst : na podstawie źródeł patrz bibliografia
Powrót na stronę główną działu : WOJNA
| |