3 BAS - Hel-Bór
Historia
3 Bateria Artylerii Stałej była jedną z ostatnich zbudowanych dla Marynarki Wojennej. Wybrano dla niej rejon ok. 3 km na północ od Helu w bezpośredniej bliskości linii kolejowej, która dzieliła teren baterii na dwie części. 17 marca 1954 roku dowódca MW kontradmirał Winogradow zatwierdził miejsce budowy i zadania jej postawione. Były to: utworzenie i obrona pozycji artyleryjsko-minowej, obrona podejść do Zatoki Gdańskiej, walka z krążownikami nieprzyjaciela i ochrona sił własnych i komunikacji przybrzeżnej. W październiku 1954 roku przybyły do Polski zamówione działa, jednak bez odpowiednich instrukcji montażu. W kwietniu 1955 roku, po dostarczeniu brakującej dokumentacji, rozpoczęto budowę stanowisk ogniowych. W skład MW włączono ją w 1956 roku z etatem 182 wojskowych i 1 pracownik kontraktowy. Budowę obiektów kontynuowano do końca lat 50. 3 BAS została włączona w skład 32 Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej, a krótko potem, po likwidacji dywizjonów w 1957 roku, podlegała bezpośrednio dowódcy Artylerii Nadbrzeżnej. Następnie przekazano baterię dowódcy Brygady Obrony Wodnego Rejonu Głównej Bazy, a od 1965 roku wchodziła w skład 9 Flotylli Obrony Wybrzeża.
Baterię spotkał los innych BAS-ów - w latach 70 ograniczano zadania i szkolenia, a 15 czerwca 1974 roku, zgodnie z rozkazem d-cy MW dokonano rozformowania baterii w Helu-Borze. Do 1977 roku utrzymywano jeszcze sprzęt w sprawności, a kiedy tego zaniechano teren baterii został całkowicie opuszczony. Dewastację powstrzymywało specyficzne położenie w głębi terenów garnizonu Hel. Dopiero w latach 90 zdecydowano się pociąć działa na złom, pozostawiając jedno na pamiątkę. Niestety i ono opuściło Hel, prawdopodobnie na rzecz Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, gdzie można zobaczyć jedyny ocalały egzemplarz działa MU-2. Szczęśliwie ocalały kopuły dalmierzy i dalocelowników na GPKO i ZPKO.
Opis
Większość obiektów znajduje się po północnej stronie toru kolejowego. Stanowiska rozmieszczono na wysokich wydmach, co zapewniało możliwość prowadzenia ognia zarówno na morze, jak i na Zatokę. Na prawym skrzydle umieszczono GPKO ze stacją radarową, a na lewym ZPKO. Na obu skrzydłach zlokalizowano stanowiska reflektorów ze schronami. Na zapleczu baterii zbudowano schron załogi, elektrownię i magazyny amunicji.
3 BAS była jedyną w swoim rodzaju baterią wśród innych zbudowanych w tym okresie jeżeli chodzi o wyposażenie. Dysponowała największą siłą ognia, dzięki działom MU-2 kal. 152,4mm. Ponadto wyposażono ją, również jako jedyną w dalmierze DM-6 o bazie 6m zarówno na GPKO, jak i na ZPKO. Każde stanowisko kierowania ogniem otrzymało także dalocelownik, a na GPKO umieszczono od razu stację radaru artyleryjskiego Załp-B.
1101-1104 - Stanowiska Ogniowe
1105 - Centrala artyleryjska
1106 - GPKO ze stacją radaru
1108 - ZPKO
1109 - Elektrownia
1111 - Schron obsługi
1117,1118 - Schrony reflektorów
1121 - Schron dowódcy plutonu ogniowego
1122,1123 - Schrony agregatów do reflektorów